Het huidige landschap van Geopark Schelde Delta is een verhaal van 50 miljoen jaar bodemdaling en -opheffing, van stijging en van daling van de zeespiegel, van getijdenwateren, rivieren en klimaatverandering. Daarnaast toont het de afwisselende rol van natuurlijke processen en menselijke invloeden van de laatste tweeduizend jaar. Nergens ter wereld is de wisselwerking tussen mens en water nog zo zichtbaar in het landschap als hier in de Vlaams-Nederlandse Schelde Delta. Een evenwicht vinden tussen het goede en het nodige in dit dynamische landschap is moeilijk.
Oerland
Tijdens de laatste ijstijd stond er geen water in de Noordzee. Dat gaf de wind vrij spel om zand weg te blazen en stuifzandduinen te creëren. Vandaar dat je je plots in een woestijn kan wanen in Grenspark de Kalmthoutse Heide, op Route Mammoet in de Abdijbossen (ontdek ook onze bijhorende podcast), op de Warandeduinen in Wetteren, en andere stuifzandduinen langs de Schelde.
Loop van de Schelde
De Schelde stroomde eerst via de Vlaamse Vallei noordwaarts naar de Noordzee. Door het opvullen van de Vlaamse Vallei met zand tussen Maldegem en Stekene , maakte De Schelde een bocht, en stroomde via het doorbraakdal van Hoboken naar Antwerpen, om daar uiteindelijk via de huidige Oosterschelde verder te stromen op haar weg naar zee. Volg de loop van de Zeeschelde met de fiets tijdens een retourtje Antwerpen-Gent.
Cuesta
Nadat de Schelde haar loop verlegd had, bleef in het Meetjesland een cuesta over. Dat is een getuigenheuvel van de hier opduikende aardlaag. In de Drongengoedhoeve in Ursel is hieraan de tentoonstelling ‘het geheim van de cuesta.’ gewijd. Ook de vele kreken in het Meetjesland herinneren ons aan die periode en zorgen voor mooie fietsroutes. De andere cuesta’s in Geopark Schelde Delta vormden vroeger één geheel, maar zijn nu ‘gesplitst’ door het doorbraakdal van Hoboken. Dit zijn de Wase Cuesta en de Cuesta van Boom.
Estuarium
De getijden van de Noordzee ‘duwen’ en trekken’ het zoete en zilte water van de Schelde heen en weer, op en neer. Deze ‘dans’ noemen aardrijkskundeleerkrachten een estuarium. Een van de gevolgen van het op en neer bewegen van het Scheldewater is haar getijdennatuur. Ontdek deze natuur tijdens een wandelroute in Landschapspark Het Zwin, of neem voor de extra beleving het Blotevoetenpad). Het andere uiterste is de Ruige Laarzenroute in Grenspark Groot-Saeftinghe, of de avontuurlijk natuurtocht in Nationaal Park Oosterschelde. Door de getijden kon men ook molens laten draaien. De enige nog werkende getijdenmolen van de Benelux kan je zien tijdens een wandeling in Rupelmonde.
Overstromen
Een ander gevolg, meer bepaald van Noordwester stormvloeden vanaf de Noordzee, is dat de Schelde soms zo hoog komt te staan dat er overstromingsrisico is. Hiervoor heeft men in Nederland de Deltawerken gebouwd, en in Vlaanderen is men bezig met het Sigmaplan. Wandel over de beroemde Oosterscheldekering. Ontdek de wijde polders van Kruibeke te voet of met de fiets, of wandel door het gecontroleerde overstromingsgebied in Schellebele. Helaas werd ons gebied in de recente geschiedenis twee maal getroffen door vreselijke watersnoodrampen: in Nederland braken de dijken tijdens de rampnacht in 1953 waar je tijdens de Watersnood fietsroute meer over leert. In Vlaanderen overstroomde Ruisbroek in 1976 door een dijkbreuk.
Verdronken Dorpen
In ons gebied zijn doorheen de geschiedenis reeds meer dan 200 dorpen ‘verdronken’. Zo is er rond dit thema een zoektocht in Nationaal Park Oosterschelde, Ommetjes in Reimerswaal en uiteraard een wandelroute in het verdronken land van Saeftinghe.
Kastelen
Ook oorlogen, verdedigingslinies, en kastelen hebben een invloed op ons landschap. Nationaal Park Scheldevallei heeft een volledige kastelenroute, en ook Bergen-Op-Zoom was omwille van haar ligging van strategisch belang. Inundatie betekent het opzettelijk onder water zetten van een bepaald gebied om de vijand tegen te houden, of op z’n minst te vertragen. Voor de bevrijding van Walcheren betaalde de bevolking op die manier een hoge prijs: de dijken werden opzettelijk gebombardeerd om de bezetter te verjagen. Ontdek dit tijdens de Bunkerroute.
Graven
En tot slot wordt een landschap ook gevormd door er in te werken. Kleiputten en steenbakkerstunnels in Niel, die je te voet of op de fiets kan ontdekken, tonen het zware steenbakkerij verleden van de Rupelstreek. Ook Steendorp en de Brabantse Wal stonden internationaal bekend voor het bakken van bakstenen en dakpannen. Het standbeeld van de turfsteker herinnert ons aan het uitgraven van leem aan het donkmeer in Berlare en andere turfputten. En het ontstaan van groeves zoals in Rumst, Nieuw-Namen en de Meiduinen.
Culinair
Laat ons de innerlijke mens niet vergeten. Overal in dit gebied zijn heerlijke streekgerechten, streekbieren en lokale producten die direct aan de bodem en het water verbonden zijn: Proef de Oosterschelde, fiets langs de oesterputten, geniet van de mosselen in Yerseke, rijdt de paling fietsroute in Oost-Vlaanderen of fiets de aspergeroute in Noord-Brabant.
Beleef het eens op een andere manier
Wil je het landschap op een meer alternatieve manier ontdekken? Dan zijn onderstaande unieke routes echt iets voor jou:
Drongengoed met kinderen: het kabouterpad (Ursel)
Mindful door de kreken (Sint-Laureins)
Op de blote voeten door het Zwin
Wandelen door het verlaten ‘spookdorp’ Doel
Wandel in de voetsporen van dichter Emile Verhaeren (Puurs-Sint-Amands)