Zwin | Geopark Schelde Delta

De geosite Zwin ligt aan de oostgrens van de Belgische kustvlakte. De landsgrens ligt in het actieve zeegat en het is dan ook een grensoverschrijdende geosite. Natuurreservaat het Zwin strekt zich uit van het strand en de kustduinen over een actief getijdenlandschap met slikken en schorren. Daarnaast liggen er verschillende historische polders in de geosite. Een deel van de Willem-Leopoldpolder werd recent weer voor een deel ontpolderd en ligt nu in het natuurreservaat. Ten slotte zijn er in de site ook sporen van historische grensconflicten, waaronder Fort Isabella en de Cantelmolinie. De oorsprong van het Zwin is terug te voeren tot de Sincfal, een getijdengeul in de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen, en mogelijk zelfs tot een middenholoceense geul ter hoogte van het huidige Scheur, de vaargeul voor de kust van Zeebrugge. De precieze ouderdom van het Zwin is niet meer te achterhalen, omdat de oudste sedimenten geërodeerd zijn door storm en getij.

51.358319644726, 3.3495119441803

7 Schematic map of the Zwin region about 7500 years ago.

Zeespiegelstijging, wad en veenmoeras

De stijgende zeespiegel kreeg pas 7000 tot 6000 jaar geleden invloed in de Zwinstreek. De kustgordel lag toen 10-15 km voor de huidige kust maar stabiliseerde en schoof tot 5500 jaar geleden zelfs even zeewaarts door de vertraagde zeespiegelstijging en door de aanvoer van geërodeerd sediment. Langs hoger gelegen randen vormde zich een veenmoeras over het pleistoceense zandlandschap, omdat er zoet grondwater opborrelde. Tot 2800 jaar geleden bleef de kustlijn stabiel en kon het veenmoeras parallel met de tragere zeespiegelstijging verder landinwaarts uitbreiden over het dekzandgebied en lokaal over het opgeslibde schor.

Schematic image of the build-up of sediments in Het Zwin

Open kustlandschap met geulen

Vanaf 2800 jaar geleden zorgden klimaatverandering en ontbossing van het binnenland voor toegenomen afwatering in het veengebied. Daardoor begonnen geulen in te snijden en kwam er meer ruimte voor het getij achter de kustgordel. Die insnijding creëerde een open getijdengeulenlandschap met eilanden van oudere schor- en veengebieden. De duinengordel en dekzandruggen langs de randen van het gebied waren in de Romeinse tijd onderdeel van een kustverdedigingslinie. Vanuit de woonkernen werd het landschap ontwaterd voor kleinschalige landbouw of turfwinning en werden opgehoogde wegen opgericht als bescherming tegen overstromingen. In de vroege middeleeuwen ontstonden op een vergelijkbare manier nederzettingen op terpen op de schor en langs de geulen. Vanuit die nederzettingen werden ringdijken aangelegd om de nabije omgeving te beschermen en intensiever te ontginnen. Daardoor ontstonden de eerste polders.

Natuurreservaat Het Zwin (gemaakt door Marcelle Davidse)

Sincfal

Door de verzanding van de Blankenbergegeul en later de Oostkerkegeul werd minstens één kanaal (gedeeltelijk in een kreek) aangelegd tussen de Sincfal en het vroegmiddeleeuwse Brugge: het Oud Zwin Dat versterkte onbedoeld ook de verlanding van het buitendijkse gebied, waaronder de kanaalverbinding tussen Brugge en de Sincfal.

Het Zwin

In 1134 n.Chr. schuurde een sterke stormvloed een oude zeearm van de Sincfal opnieuw uit. Ook dankzij het Zwin groeide Brugge uit tot een internationale havenstad. De natuurlijke opslibbing van de schor langs het Zwin en de latere inpoldering zorgden voor versnelde natuurlijke verzanding waardoor schepen meer moeite kregen om Brugge te bereiken. De mindere bevaarbaarheid van de Zwingeul versterkte de ontwikkeling van voorhavens. Een nieuwe kustgordel met duinengebied ontstond over het al verlande deel van de Zwinmonding tussen Knokke en het huidige Zwinreservaat. De uiteindelijke kustlijn en de jongste actieve duinen voor het Zwin zijn pas gevormd nadat de Zwingeul afgesloten was. In de Tachtigjarige Oorlog en de Spaanse Successieoorlog maakte de Zwinmonding deel uit van de frontlinie en werden op beide oevers linies met forten en aardwallen aangelegd ter hoogte van de latere landgrens. Ook onderwaterzetting was een oorlogstactiek. In WOI en WOII kreeg het Zwin opnieuw een militaire functie in de Hollandstellung en de Atlantikwall. Het getijdengebied breidde zich recent zelfs opnieuw uit door de ontpoldering van de Willem-Leopoldpolder, om de natuurlijke verzanding en opslibbing af te remmen. 

Bezoek via: Graaf Léon Lippensdreef 8, B-8300 Knokke-Heist