Durmevallei

In het pleistoceen kwamen de voorlopers van de huidige rivieren van het Scheldebekken samen in de Vlaamse Vallei. Op het einde van de laatste ijstijd werd die vallei afgedamd door de dekzandrug Maldegem-Stekene en vormde zich de huidige loop van de Schelde. Aan de voet van de dekzandrug vormden zich in de warmere fasen meren en een meanderende rivier die het meer in de Moervaartdepressie ontwaterde. Rond 12.850 jaar geleden droogde de Moervaartdepressie uit en de meandergeulen raakten gevuld met sediment en veen. Die meanders zijn er niet meer, maar zijn nog altijd herkenbaar aan de banden veen onder het kleidek van de Durmevallei. In het laatholoceen voerde de landbouw weer meer water en sediment af, wat zorgde voor erosie. Er ontwikkelde zich een nieuw meanderend systeem, maar veel kleiner dan zijn laatglaciale voorloper. De rivier kwam in grote lijnen overeen met de huidige loop van de Durme. 

Tot het begin van de negentiende eeuw was het getijdenverschil in de Durme klein en volstonden de zomerdijken om de meersen in de zomer droog te houden. Sindsdien bleef het verschil tussen eb en vloed groter worden. De uitzonderlijke combinatie van een groot getijdenverschil met een smalle rivier, zorgt bij springtij voor het zeldzame fenomeen van ‘vloedbranding’ of ‘mascaret’: de getijdengolf dringt als een muur van water de rivier stroomopwaarts binnen. Daarnaast werd de Durme afgesneden van haar bronnen door het kanaal Gent-Terneuzen. Daardoor nam het debiet van de rivier sterk af en bleef er meer zand en slib achter. Dat proces van dichtslibbing en verzanding werd verder versterkt door enkele meanderbochten in de Durme recht te trekken in de jaren 30 van de vorige eeuw. Daarom werden in het midden van de twintigste eeuw potpolders aangelegd die bij hoogtij onderliepen en werd De Durme ook afgedamd.