Dekzandgebied St. Jansteen

Deze geosite ligt op de overgangszone van een hooggelegen zandig landschap, dat gevormd is in de laatste ijstijd, en een lager krekengebied. Het gebied met een totale oppervlakte van zo’n 50 km² strekt zich uit tussen Zelzate in het westen en Hulst in het oosten en er zijn verschillende westzuidwest-oostnoordoost georiënteerde dekzandruggen.  

51.255731878055, 4.0486124

Geological map of the geosite and adjacent areas

Ontstaan van het landschap

In de laatste ijstijd bestond het landschap uit een poolwoestijn met weinig vegetatie en hogere dekzandruggen. Na de ijstijd steeg de zeespiegel en verdronk een deel van het lager gelegen dekzandlandschap, wat Zeeland veranderde in een getijdengebied met aan de randen veengebieden. In Zeeuws-Vlaanderen bleven alleen de hooggelegen dekzandruggen uitsteken boven het veen. De beschermende kustbarrière werd in de late ijzertijd weer geleidelijk doorbroken, waardoor delen van het veenlandschap opnieuw door de zee beïnvloed raakten. In de dertiende eeuw vormde zich hier een getijdensysteem, dat Zeeuws-Vlaanderen eeuwenlang opdeelde in twee gebieden. Vanuit de grote getijdengeulen konden uiteindelijk kreken zich ver landinwaarts een weg banen door het venige gebied van de geosite, langs en soms dwars door de hoger gelegen denkzandruggen. Op de dekzandruggen concentreerde zich de middeleeuwse bewoning. Vanuit die dorpen werd uiteindelijk in de middeleeuwen het veen in het gebied van de geosite afgegraven en naar steden zoals Gent vervoerd via binnenlandse veenvaarten zoals de Zoute Vaart. 

Op de grens van Stropersbos en Waterleidingbos (gemaakt door Walter Jonkers)

Kreeklopen

Het is nog goed te zien hoe de zestiende-eeuwse zuidelijke oever van de Braakman zelf liep, met een linie Spaanse fortificaties, waarvan de restanten nu nog als verhogingen in het landschap liggen. Die fortificaties werden in de zestiende eeuw gebouwd langs de schorren van de Braakman om zo de invallen van Staatse troepen vanuit de regio Axel te stuiten. Door aanhoudende getijdenwerking konden kreken zelfs delen van de dekzandruggen doorbreken. Sommige kreken die door de geosite lopen, hebben een onnatuurlijk rechthoekig patroon. Dat komt doordat die kreken ontstonden terwijl de laaggelegen veengebieden al ontwaterd werden door een netwerk van sloten en sluizen. De kreken konden tijdens hun vorming enkele sloten aantappen, langzaamaan verbreden en dieper uitschuren. De zuidoost-noordwest oriëntatie van de dekzandruggen is bepaald door de dominante windrichting. Ter hoogte van de geosite liggen de dekzandruggen grotendeels nog aan het oppervlak, maar ook in de rest van Zeeland domineerden zulke ruggen ooit het landschap. Tegenwoordig liggen die begraven onder meters dikke pakketten klei en veen.  

 

Bezoek via: Sint Jansteen, Nederland